Antibiyotik Nedir? Nasıl Kullanılır? Yan Etkileri Nelerdir?

Antibiyotik Nedir? Nasıl Kullanılır? Yan Etkileri Nelerdir? | Koskoca dünyada antibiyotik kullanımında ilk 20’deyiz. Peki ya bu antibiyotiklerin hepsi doğru mu kullanılıyor?

Bu yazıda antibiyotiklere farklı bakış açılarından bakmaya çalışacağım.

Önce antibiyotikler nedir onu konuşalım.

Antibiyotik Nedir? Nasıl Kullanılır? Yan Etkileri Nelerdir?

Antibiyotik; vücuda zararlı olan bakterilerin üremesinin  engellenmesi veya öldürülmesinde rol oynayan ilaçtır.

Evet, aslında birçok antibiyotik bakteriyi öldürmez sadece bakterinin çoğalmasını engeller. Yani ona bir yumruk atar aynı zamanda da antibiyotikler sadece bakterilere etkilidir.

Antibiyotikler virüslere, mantarlara etkili değillerdir.

O yüzden de bakteriyel enfeksiyonlar da kullanılmalı. Burada hemen bir parantez açmak istiyorum.

Yetişkinlerdeki çocuklardaki özellikle solunum yolundaki enfeksiyonlar %80-90 oranında viral kaynaklıdır.

Yani öksüren bir bireye antibiyotik vermek aslında onu boş yere ilaca maruz bırakmak anlamını taşır.

Tabii burada çok önemli bir noktaya değinmek istiyorum: Enfeksiyonların bakteriyel mi, viral mi Olduğu ayrımı ancak doktorlar tarafından karar verilebilir.

Bunun hakkında sosyal medyada çok fazla video var. Ateş yüksekse, birden başlanırsa şudur veya başka bir şey başlamışsa şudur anlamında.

Fakat kesin kararı doktorunuz verecektir ve antibiyotik değerlendirmesini kesinlikle o yapmalıdır. Bunu söyledikten sonra doğru antibiyotik kullanımı nasıl olmalı onlardan da bahsetmek istiyorum.

Doğru antibiyotik kullanımı; kişiye özel, doğru sürede, doğru dozda olmalı.

Yani aynı şikayetle giden iki kişi, aynı yaşta olsa bile aynı ilaç verilmeyebilir ya da aynı  dozda verilmeyebilir. Az önce çoğu antibiyotiğin bakteriye yumruk attığını söylemiştim ama onları öldürmemişti. İşte bu yüzden süre çok önemli. Eğer bir bakteriye yeteri süre, yeteri dozda ilaç vermezseniz, o yumruk attığınız bakteri daha güçlenmiş şekilde ayağa kalkıp sizi daha ağır şekilde hasta edebilir.

Bu yüzden antibiyotiklerin önerilen sürede önerilen dozda kullanmalıyız. Aynı zamanda antibiyotik, doktorun düşündüğü enfeksiyona yönelik mümkün olduğunca dar spektrumlu olmalı.

Dar spektrumlu antibiyotik ne demek?

Bir antibiyotik aldığınızda o ilaç sadece sizde olan bakteriyi etkilemesi demek. Eğer geniş spektrumlu birçok bakteri etkilerse bu sefer bağırsaklarımızdaki yararlı bakterilerin de bozulması yaşanıyor ve bu nedenle birçok hastalığa davetiye çıkarıyor.

Antibiyotikleri kullanırken dikkat etmemiz gereken bir diğer nokta ise karaciğer ve böbrek.

Çünkü antibiyotikler bu iki organdan atılıyor ve herhangi birinin yetmezliği olması durumunda bu ilaçların dozu ayarlaması hatta atılım yerine göre ilaç planlanması gerekebilir. Eğer bu iki organla ilgili bir hasarınız varsa doktorunuza gittiğinizde lütfen bu durumu doktorunuzla paylaşın. Son zamanlarda önem kazanan bir konu daha var o da; antibiyotik direnci.

Nedir bu antibiyotik direnci?

Yaklaşık son 20-30 seneye kadar antibiyotik çalışmaları hızla devam ediyordu. Ama bu son 20 senede özellikle olan antibiyotik çalışmaları çok sınırlı. Buna ayrılan miktar da azalmış durumda ve çalışmalar da yavaşladı dolayısıyla.

Fakat biz antibiyotik çalışmalarını yavaşlatsak da bakteriler farklı  farklı dirençler geliştirmeye devam ediyorlar. Örnek verecek olursak daha önce verdiğiniz bir antibiyotiğin aynı bakteriye bir yıl sonra etkilememesi, ona direnç kazanması olarak söyleyebiliriz. Hatta dünyada ölüme en çok neden olan hastalıklardan biri de sepsis. Ciddi enfeksiyon; bireyde bir bakteri ürüyor ve bu bakteri bilinen tüm antibiyotiklere dirençli olduğunda artık yapacak çok fazla bir şey kalmıyor. Bu yüzden antibiyotik direnci bizim için hayati öneme sahip.

Antibiyotik direncinin oluşmasına en çok destek sağlayan ise gereksiz antibiyotik kullanımı.

Bu antibiyotiklerin özellikle geniş spektrumlu olması ve birçok bakteriyi etkilemesi, onların bu antibiyotiklere karşı direnç kazanmasına ve daha da kötüsü bu kazandıkları direnci genleri yoluyla onlardan çoğalan bakterilere devretmesi.

Antibiyotik direnci gerçekten çok önemli bir konu bu yüzden hastanelerde servisler bazen kapatılabiliyor. Çünkü çok dirençli bakteri ürüyor. Yayılması endişesini nedeniyle servis tamamen kapatılıyor. Belirli bir süre geçiyor. Bu sürede dezenfeksiyon çalışmaları oluyor ve ardından servis tekrar açılıyor. Neredeyse servis kapatmaya kadar gidebilen bu süreç kişinin de hayatına mal oluyor maalesef.

Gelelim fazla antibiyotik kullanmanın zararlarına;

Ara ara haber bültenlerinde güzel bir haberle karşılaşıyorum. O da: ”Yeni organ bulundu.” diye gidip bakıyorum. Genellikle neyden bahsettiklerini bilsem de bu yeni organ olarak genellikle bağırsağımızdaki bakterileri ve bağırsağımızla zihnimiz arasındaki oluşan sinir ağından bahsediyorlar.

Bağırsaklar ikinci beynimiz, doğru.

Bu beynin oluşmasında da bağırsağımızdaki yararlı bakteriler çok büyük öneme sahip.

Gereksiz yere antibiyotik kullandığımızda bu yararlı bakterileri öldürüyoruz. Bu yararlı bakteriler, bizim besinlerin emiliminde çeşitli hormonlar salgılamamıza ve vücut ritminin ayarlanmasında etkin rol oynayan bakteriler bunları öldürmüş oluyoruz. Bunları öldürünce bağırsak problemleri, gaz, şişkinlik, depresyon ve çeşitli hastalıklara da davetiye çıkarmış oluyoruz.

Peki antibiyotik kullanırken nasıl yan etkiler gelişebilir? Öncelikle alerji en çok önemsediğimiz konulardan birisi. Çünkü ölümcül seyredebilir.

Evet, bir tane antibiyotik diyoruz ama aslında ne kadar çok etkisi var vücudumuza. O yüzden dikkatli kullanılmalı. O yüzden antibiyotik deyip geçmemeliyiz. Yan etkileri alerji dışında bulantı, kusma, ishal, bazen sadece antibiyotik yüzünden gördüğümüz ishaller oluyor ve karın ağrısı yan etkiler olarak sayılabilir.

Peki antibiyotik kullanırken nelere dikkat etmeli?

Antibiyotik kullanırken alacağımız ilacı suyla tüketmeliyiz. Meyve suyu, kola, ayran tercih etmiyoruz olduğunca da tüketmiyoruz onlarla birlikte, bol suyla birlikte yutmak önemli, çünkü ilaç yemek borusunda kalır ve oraya yapışırsa bu sefer farklı hasarlar oluşturabilir.

Antibiyotik reçete edilirken daha önceden de söylediğim gibi karaciğer ve böbrekten atıldığı için bu tür veya başka bir hastalık varsa doktorunuza söylenmeli.

Yine antibiyotik kullanırken alkol kullanılmamalı. Çünkü alkol ve antibiyotiğin vücutta etkisizleştirildiği enzim sistemleri aynı. Bazıları da benzer çünkü alkolün ve bazı ilaçların vücutta zehirsizleştirildiği  atılacak hale getirildiği sistemler çok benzer veya aynı. Bu aynı sistemler denk geldiği zaman bir süfram benzeri bir reaksiyon oluşuyor. Bu reaksiyonda da vücut aşırı tepki veriyor ve kusma çeşitli reaksiyonlar ortaya çıkabiliyor.

Peki siz ne sıklıkla antibiyotik kullanıyorsunuz?

En son ne zaman kullanmıştınız?

Her hasta olduğunuzda antibiyotik kullanmayı tercih eder misiniz? Yoksa bana bir şey olmaz ben kendime iyi bakarım diyenlerden misiniz?

Dr. Özün Altınay